SK 1/I/03 [Pietraczuk v. Korona]

WYROK
W IMIENIU JEGO KRÓLEWSKIEJ MOŚCI

Sąd Królestwa w składzie:

Przewodniczący: Prezes SK Artur Piotr hr. Wewióra;

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2003 roku sprawy nr 1/I/03

z wniosku: prof. Łukasza Iliji Pietraczuka;
przeciwko: Koronie;
o: stwierdzenie naruszenia art. 7 ust. 2 ustawy federalnej z dnia 14 września 2002 roku o Izbie Poselskiej (jednolity tekst z dnia 11 listopada 2002 r.);

orzeka, co następuje:

I. Stwierdza zasadność skargi.

II. Stwierdza ważność wyborów do Izby Poselskiej, przeprowadzonych na podstawie postanowienia królewskiego z dnia 14 listopada 2002 roku (ogłoszonego 16 listopada 2002 r.) o przeprowadzeniu wyborów do Izby Poselskiej, mimo stwierdzonych uchybień.

III. Nakazuje Przewodniczącemu Komisji Wyborczej Królestwa wystawienie wybranym posłom zaświadczeń potwierdzających ważność wyboru w ciągu 3 dni od uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

IV. Obciąża kosztami postępowania Skarb Królestwa.

UZASADNIENIE

(1)
W dniu 12 stycznia 2002 r. prof. Łukasz Ilija Pietraczuk wniósł do Sądu Królestwa (dalej: Sąd) skargę przewidzianą w art. 12 ustawy federalnej z dnia 14 września 2002 roku o Izbie Poselskiej (j.t. z 11 listopada 2002 r. – dalej: ustawa), spełniającą określone w ust. 2 powołanego artykułu wymogi formalne. W związku z powyższym Prezes Sądu zarządził w dniu 23 stycznia 2003 r. otwarcie przewodu w sprawie, przy czym w charakterze uczestników postępowania wezwał skarżącego oraz barona Pavla jako przedstawiciela Korony i Przewodniczącego Komisji Wyborczej Królestwa (dalej: Komisja), zobowiązując przedstawiciela Korony do złożenia odpowiedzi na skargę w terminie 3 dni.

(2)
Zarzutem skargi było naruszenie art. 7 ust. 2 ustawy, określającego – zdaniem skarżącego – minimalne terminy, jakie winny być ustalone dla zgłaszania kandydatów na posłów oraz dla samego głosowania, odpowiednio – 7 dni od dnia następującego po ogłoszeniu postanowienia oraz 7 dni od dnia następującego po ogłoszeniu listy kandydatów na posłów.

W odpowiedzi na skargę, wniesionej 22 stycznia 2002 r., przedstawiciel Korony stwierdził iż art. 7 ust. 2 odnosi się jedynie do treści postanowienia królewskiego. Postanowienie takie zostało wydane 14 listopada 2002 r. i publicznie ogłoszone dwa dni później. Postanowienie to zawierało wszystkie przewidziane w art. 7 ust. 2 informacje, a ustalone terminy odpowiadały przepisanym ustawą wymogom. Przerwanie wyborów w dniu 17 grudnia 2002 r. i następnie ich wznowienie w dniach 26 grudnia 2002 r. – 5 stycznia 2003 r. było wydarzeniem bezprecedensowym, ale zdaniem Komisji koniecznym ze względu na prawidłowe przeprowadzenie wyborów. Przesunięcie terminów dokonywania czynności wyborczych zostało dokonane przez Komisję w porozumieniu z Królem i nie wprowadziło zmian do postanowienia z dnia 14 listopada 2002 r., nie może więc być brane przez Sąd pod uwagę, podobnie jak przedmiotem postępowania wszczętego badaną skargą nie może być kwestia uprawnień Komisji do zmiany terminów określonych postanowieniem królewskim o przeprowadzeniu wyborów.

(3)
Zarządzeniem z dnia 23 stycznia 2003 r. Prezes Sądu wyznaczył każdemu uczestnikowi postępowania dodatkowy, trzydniowy termin na wniesienie ewentualnych dodatkowych wyjaśnień.

Korzystając z tej możliwości, skarżący w piśmie przesłanym w dniu 24 stycznia 2003 r. stwierdził, iż sprzeciwia się twierdzeniom przedstawiciela Korony o kontynuowaniu wyborów, ponieważ Komisja dopuściła uzupełnienie przez partie list kandydatów w wyborach. Zdaniem skarżącego, prowadzenie wyborów w oparciu o nowe listy kandydatów nie może być traktowane jako prosta kontynuacja przerwanego wcześniej głosowania, lecz jako nowe wybory, w związku z czym winny znaleźć zastosowanie przepisy ustawy mówiące o trybie zarządzania wyborów, łącznie z powołanym w skardze art. 7.

Ustosunkowując się do powyższego stanowiska pismem z dnia 25 stycznia 2003 r., przedstawiciel Korony stwierdził, że Komisja jedynie udostępniła dodatkowy czas na zgłoszenie kandydatów, nie może być natomiast mowy o nowych listach, ponieważ wszyscy zarejestrowani kandydaci zachowali swój status. Decyzja Komisji była podyktowana chęcią możliwie sprawnego ustanowienia Izby Poselskiej. Zdaniem przedstawiciela Korony, bez podjęcia takiej decyzji ustanowienie Izby przeciągnęłoby się nadmiernie w czasie, ponieważ wymagałoby wpierw odczekania do zakończenia terminu głosowania, następnie zaś wystąpienia do Sądu z wnioskiem o stwierdzenie nieważności wyborów i dopiero wówczas możliwe byłoby przeprowadzenie ponownego głosowania. Takie działanie doprowadziłoby w efekcie do wprowadzenia zamieszania utrudniającego obywatelom stwierdzenie prawidłowego terminu oddawania głosów. Wyznaczenie dodatkowego terminu zgłaszania kandydatów miało zrekompensować stwierdzone braki pierwszej wersji formularza zgłoszeniowego, błędnie informującego o zasadach zgłaszania manifestu wyborczego i zgody na kandydowanie w wyborach.

(4)
Zarządzeniem z dnia 25 stycznia 2003 r. Prezes Sądu zamknął przewód sądowy w sprawie 1/I/03. Uwzględniwszy zebrany w toku przewodu materiał procesowy i obowiązujące prawo Sąd zważył, co następuje.

Skarga jest zasadna. Postanowienie królewskie z dnia 14 listopada 2003 r. nie dochowało wymogów określonych w art. 7 ust. 2 ustawy. Zgodnie z postanowieniem, końcowy termin zgłaszania kandydatów określono na dzień 12 grudnia 2002 r., natomiast termin głosowania na 14 – 21 grudnia 2002 r., zatem na przewidziane ustawą zgłaszanie odwołań od decyzji Przewodniczącego Komisji w przedmiocie rejestracji kandydatów i ich rozpatrzenie przez samą Komisję (art. 9 ust. 1 ustawy) przewidziano dwudniowy termin. Tymczasem zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy, zainteresowanemu podmiotowi – w tym wypadku zgłoszonemu kandydatowi, którego rejestracji odmówił w drodze decyzji Przewodniczący Komisji – przysługuje trzydniowy termin na wniesienie odwołania, które winno być rozpatrzone przez Komisję w ciągu 3 dni od wniesienia. Art. 7 ust. 2 stanowi, że termin przeprowadzenia głosowania nad zgłoszonymi kandydaturami nie może być krótszy aniżeli 7 dni od dnia następującego po dniu ogłoszenia przez Przewodniczącego Komisji listy zarejestrowanych kandydatów na posłów, natomiast art. 9 ust. 1 ustawy stwierdza, że takie ogłoszenie może nastąpić po upływie terminu do zgłaszania kandydatów i rozpatrzeniu ewentualnych odwołań od decyzji Przewodniczącego Komisji – stwierdzenie, czy takowe odwołania zostały w ogóle wniesione nie mogło zatem nastąpić wcześniej aniżeli 16 grudnia 2002 r., t.j. po upływie trzydniowego terminu do wniesienia odwołania od odmowy zarejestrowania kandydatury zgłoszonej w ostatnim dniu terminu, tj. 12 grudnia 2002 r., a co za tym idzie, niemożliwe byłoby wcześniejsze ogłoszenie listy kandydatów. Zatem siedmiodniowy termin przewidziany na oddawanie głosów mógł być liczony dopiero od 17 grudnia 2002 r. Wobec tego końcowy termin oddawania głosów winien przypaść nie wcześniej, aniżeli 24 grudnia 2002 r.

Złożenie skargi na poprawność przeprowadzenia wyborów ma dodatkowy skutek. Otóż z mocy samego prawa, na podstawie art. 14 ustawy, takie działanie uruchamia sadową kontrolę prawidłowości przeprowadzenia wyborów. W tym znaczeniu niezasadne jest twierdzenie przedstawiciela Korony, jakoby zawężenie skargi do naruszenia konkretnego artykułu jest wiążące dla Sądu. Po pierwsze, wprawdzie wykładnia logiczno-językowa powołanego w skardze przepisu rzeczywiście każe przyjąć, że dotyczy on treści postanowienia, to jednak uwzględniwszy fakt, że postanowienie to jest podstawą przeprowadzenia czynności wyborczych, przepis ten w rzeczywistości rozumieć należy jako ustanawiający materialne wymogi dotyczące terminów przeprowadzenia tych czynności. Niedopuszczalne byłoby zatem skracanie tych terminów w drodze czynności faktycznych właśnie dlatego, że naruszałyby one bezpośrednio art. 7 ust. 2 ustawy. Po drugie – Sąd obowiązany jest odnieść się do całego postępowania wyborczego, niezależnie od przedmiotowego zakresu skargi. Po trzecie należy podkreślić, że żaden przepis obowiązującego prawa nie wymaga wskazania we wniosku wszczynającym postępowanie przed Sądem szczegółowej podstawy prawnej – to Sąd obowiązany jest w uzasadnieniu wskazać przepisy lub reguły, na których oparł swoje rozstrzygnięcie.

Analizując działania Komisji Wyborczej Królestwa, Sąd doszedł do wniosku iż znajdują one swoje uzasadnienie. Po pierwsze należy podkreślić obiektywne przeszkody w należytym przeprowadzeniu prawidłowego głosowania. Awaria systemu obsługującego listę dyskusyjną Królestwa praktycznie uniemożliwiała podejmowanie jakichkolwiek oficjalnych działań wobec ustalonego – mocą art. 1 § 1, 2 i 4 (1) ustawy federalnej z dnia 30 lipca 2002 roku o ogłaszaniu aktów urzędowych – obowiązku dokonywania wszelkich ogłoszeń urzędowych na tej liście. Wyznaczenie nowego terminu głosowania sprawiło, że został zachowany siedmiodniowy termin na oddawanie głosów, wątpliwości budzi jednak dopuszczenie możliwości zgłaszania dodatkowych kandydatur, choć i ta decyzja, wobec błędów pierwszego formularza wyborczego, wydaje się usprawiedliwiona.

Sąd, wbrew twierdzeniom przedstawiciela Korony, musi odnieść się do kwestii uprawnień Komisji do podejmowania tego typu decyzji. Aby prawidłowo rozstrzygnąć to zagadnienie, konieczne jest zbadanie ogólnych postanowień dotyczących Komisji i jej usytuowania w strukturze organów Królestwa. Art. 4 ust. 1 ustawy stanowi, iż Komisja jest stałym organem federalnym właściwym w federalnych sprawach wyborczych nie przekazanych innym organom, natomiast art. 6 ust. 1 gwarantuje członkom Komisji – w zakresie wykonywania swoich funkcji wyborczych – przymiot sędziowskiej niezawisłości. Postanowienia te są niezwykle istotne dla badanego tutaj problemu. Pierwszy z nich stanowi szczególną klauzulę generalną, czyni Komisję odpowiedzialną za te kwestie wyborcze, które nie zostały powierzone odrębnymi przepisami innym organom. Przykładem takiego przekazania może być art. 10 ust. 2 powierzający Rządowi Królewskiemu kompetencję do wydania rozporządzenia federalnego uściślającego zasady przeprowadzenia wyborów, przy czym – co charakterystyczne – rozporządzenie takie może zostać wydane jedynie w porozumieniu z Komisją, co podkreśla dodatkowo jej znaczenie, jako głównego organu w sprawach wyborczych. Przyznanie komisarzom ograniczonej przedmiotowo sędziowskiej niezawisłości jest w swej istocie postanowieniem o charakterze gwarancyjnym, ma bowiem zapewnić, że decyzje Komisji będą podejmowane bez niedopuszczalnych nacisków ze strony innych organów publicznych. Łącznie należy przyjąć, iż takie ukształtowanie pozycji i zadań Komisji wskazuje na traktowanie jej jako gwaranta prawidłowego przeprowadzenia wyborów. Takie usytuowanie Komisji, czyniące ją odpowiedzialną za zachowanie podstawowych reguł, siłą rzeczy musi być traktowane jako upoważniające do podejmowania nadzwyczajnych środków w nadzwyczajnych okolicznościach. To m.in. jest przyczyną zrównania – w pewnym sensie – komisarzy z sędziami. Niezawisłość zobowiązuje również samych komisarzy do podejmowania decyzji bez politycznych uprzedzeń i z góry powziętych sympatii.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy, Sąd orzeka nieważność wyborów, jeżeli stwierdzone uchybienia mogły wpłynąć na wynik wyborów. Ta możność musi – zdaniem Sądu – mieć charakter odpowiednio istotny, zważywszy całość uregulowań ustawy, wyraźnie zmierzającej do pomijania, czy też raczej konwalidacji, mniej istotnych uchybień procesu wyborczego, jeżeli miałoby to umożliwić wyłonienie i rozpoczęcie działalności Izby Poselskiej, jako wyrazu postępującej demokratyzacji życia publicznego w Królestwie. Ten sposób podejścia znajduje swoja konstytucyjną podstawę w wyrażonej w art. 1 ust. 1 Konstytucji klauzuli demokratycznej. Działania Komisji w swej istocie miały na celu doprowadzenie do możliwie sprawnego ustanowienia Izby Poselskiej, zgodnie z podstawowymi regułami wyrażonymi w ustawie.

Sąd musi mieć również na uwadze art. 46 ust. 3 Konstytucji. Stanowi on, że w razie niemożności orzekania na podstawie aktów normatywnych, dopuszczalne jest orzekanie na podstawie zasad słuszności i utrwalonych zwyczajów. Jest niewątpliwe, iż ta niemożność może wynikać bądź z braku odpowiednich postanowień prawa pisanego, bądź też z tej przyczyny, że istniejące zapisy pozostają w sprzeczności z Konstytucją lub rażąco naruszają elementarne poczucie sprawiedliwości. Sąd w swojej działalności musi zatem zmierzać do takiego kształtowania porządku prawnego Królestwa, by pozostawało ono w zgodzi z zasadami wyrażonymi w Konstytucji. Obecna sytuacja prawna w zakresie prawa wyborczego zdaje się wymagać interwencji ustawodawcy. Zdaniem Sądu, stwierdzenie nieważności wyborów, a tym samym odroczenie rozpoczęcia prac Izby Poselskiej, prowadziłoby w konsekwencji do stanu wymuszającego przeprowadzenie wyborów wedle tych samych, niedostosowanych uregulowań prawnych.

Z powyższych względów Sąd orzekł, jak w sentencji.

POUCZENIE

Od niniejszego orzeczenia przysługuje Stronom prawo wniesienia odwołania do Sądu Królestwa, w ciągu 7 dni od ogłoszenia, na adres Sądu: sad@dreamland.l.pl.