SK 2005/13/K [NK Sur v. Surmala]

WYROK
W IMIENIU JEGO KRÓLEWSKIEJ MOŚCI

Sąd Królestwa w Wydziale I Konstytucyjnym w pełnym składzie:

Przewodniczący: Prezes SK król senior Artur Piotr

po rozpoznaniu w dniach 2 – 31 grudnia 2005 roku
na rozprawie

sprawy: SK 2005/13/K
z powództwa: Namiestnika Koronnego Surmali
przeciwko: Surmali
o: zbadanie konstytucyjności Konstytucji Księstwa Surmali

orzeka, co następuje:

I. Stwierdza niekonstytucyjność art. 10 pkt 10, 11 i 14, art. 19 ust. 6 lit. g, art. 21, art. 22 ust. 1 oraz art. 26 ust. 1 Konstytucji Księstwa Surmali.

II. Kosztami postępowania obciąża Skarb Królestwa.

III. Stwierdza prawomocność wyroku z chwilą jego urzędowego ogłoszenia.

UZASADNIENIE

(1)
Zapis przebiegu postępowania dostępny jest w Pałacu Sprawiedliwości – Sala Rozpraw I (http://dreamland.l.pl/sk/sk/forum.php?page=&cmd=show&id=51&category=9).

(2)
Pozwem z dnia 2 grudnia 2005 roku Namiestnik Koronny Surmali zwrócił się o zbadanie konstytucyjności Konstytucji Księstwa Surmali z dnia 30 października 2005 roku. W uzasadnieniu wskazano, że Konstytucja Księstwa Surmali wzbudziła wiele kontrowersji, również co do trybu jej wprowadzenia. W opinii Namiestnika Koronnego Surmali, tryb wejścia w życie zaskarżonego aktu był niezgodny z art. 14 ust. 4 Konstytucji Królestwa, z uwagi na brak udziału w jej wydaniu organu kolegialnego oraz brak zatwierdzającej uchwały Izby Poselskiej Parlamentu Królewskiego. Konstytucja krajowa nie tylko rozszerza, ale również ogranicza uprawnienia obywateli Surmali i stąd winna mieć zastosowanie procedura przewidziana w przywołanym przepisie.

(3)
Sąd Królestwa ustanowił pełnomocnikiem strony pozwanej Prokuratora Generalnego Królestwa, który jednak nie zajął stanowiska w sprawie.

(4)
Sąd Królestwa zezwolił na składanie oświadczeń w sprawie przez każdego obywatela Królestwa. Z tego prawa skorzystali Luke Woody oraz Edward książę Krieg, Premier Rządu Królewskiego.

(5)
W zajętym stanowisku Luke Woody wskazał na sprzeczność z Konstytucją Królestwa następujących przepisów Konstytucji Księstwa Surmali: art. 6, art. 10 pkt 10 – 12 i 14, art. 17 – 21, art. 24 – 26. Swoje stanowisko uzasadnił naruszeniem norm federalnych, wewnętrzną niespójnością aktu oraz brakiem zachowania hierarchii informacji.

(6)
Edward książę Krieg podniósł, że art. 14 ust. 4 Konstytucji Królestwa nie musiał znaleźć zastosowania w przypadku Konstytucji Księstwa Surmali, i to z dwóch równocześnie występujących przyczyn. Pierwszą z nich był udział członków Izby Reprezentantów w pracach nad zaskarżonym aktem. Ponadto Konstytucja Księstwa Surmali nie ogranicza praw obywateli Prowincji, lecz jest w istocie aktem określającym ustrój Księstwa, co samo w sobie niczyich praw nie ogranicza. Nie każdy akt prawa krajowego ma skutek ograniczający swobody obywatelskie.

(7)
Mając na uwadze zgromadzony w toku przewodu materiał procesowy oraz obowiązujące prawo Sąd Królestwa zważył, co następuje:

(7.A)
W pierwszej kolejności rozpoznać należy zarzut najdalej idący, dotyczący niewłaściwego trybu przyjęcia ustawy zasadniczej Surmali. Jego uwzględnienie skutkowałoby niekonstytucyjnością zaskarżonego aktu w całości, niezależnie od zasadności zarzutów o charakterze merytorycznym. Dopiero ustalenie iż przyjęty przez władze krajowe tryb ustrojodawczy był prawidłowy może skutkować rozważeniem dalszych, bardziej szczegółowych zarzutów.

(7.B)
Nie jest trafne stanowisko iż udział członków Izby Reprezentantów spełnia wymogi określone w art. 14 ust. 4 Konstytucji Królestwa. Słusznie zauważa się, iż organem nie jest dowolna, niesformalizowana grupa doradców, choćby indywidualnie zajmowali oni stanowiska związane ze sprawowaniem władztwa publicznego, lecz grupa osób wyposażona przez obowiązujące prawo w pewien funkcjonalny zespół praw i obowiązków, łącznie stanowiących kompetencji danego organu władzy publicznej. Nie jest również działaniem danego organu działanie choćby wszystkich jego członków, jeżeli nie przyjmuje ono prawem ustalonej lub zwyczajowo przyjętej formy. Zgodna i podpisana przez wszystkich posłów wiadomość przesłana na listę dyskusyjną nie jest działaniem Izby Poselskiej. Tym jest jedynie uchwała tej Izby, podjęta w sposób określony jej regulaminem. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że nawet bez jakichkolwiek szczególnych uregulowań, zwyczajowo przyjętą formą działania organu kolegialnego jest uchwała. Wbrew zatem twierdzeniu Edwarda księcia Kriega, samo wzięcie udziału w pracach przez członków Izby Reprezentantów nie oznacza bynajmniej, że udział w wydaniu danego aktu brała Izba Reprezentantów. Stwierdzenie takiego udziału wymagałoby podjęcia stosownej uchwały przez ten organ.

(7.C)
Na marginesie Sąd Królestwa pragnie zwrócić uwagę na skomplikowany charakter prawny surmalajskiej Izby Reprezentantów. Otóż dekretem książęcym z dnia 14 października 2004 roku o uchyleniu wszelkich aktów normatywnych Księstwa, Namiestnik Koronny Surmali przejął całość władzy ustawodawczej w Prowincji w związku z niefunkcjonowaniem Izby Reprezentantów. W prowadzonym przez Prowincję zbiorze prawa krajowego brak jest aktu, który ustanawiałby zmianę w tym zakresie. Namiestnik Koronny Surmali, wezwany przez Sąd Królestwa do przedstawienia trybu prac nad zaskarżonym aktem, nie wskazał żadnej podstawy obecnego umocowania Izby Reprezentantów. Uwzględniwszy przedstawiony stan przyjąć należałoby, że działalność surmalajskiego organu kolegialnego opiera się wyłącznie na tradycji. Sąd Królestwa pragnie jednak zwrócić uwagę, że tak rozumiana tradycja wyrasta niejako na przekór treści przepisów, co w zasadzie prowadzić może do uznania iż trudno w ten sposób mówić o kształtowaniu się normy prawa zwyczajowego.

(7.D)
W ocenie Sądu Królestwa prawidłowa jest jednak ta część argumentacji, która opiera się na opinii iż sama w sobie, Konstytucja Księstwa Surmali nie ogranicza swobód obywatelskich w rozumieniu art. 14 ust. 3 Konstytucji Królestwa, tak więc nie ma potrzeby stosowania procedury przewidzianej w ust. 4 przywołanego przepisu. Badana krajowa ustawa zasadnicza zawiera normy w dużej mierze organizacyjne. Ograniczeń swobód obywatelskich możnaby się pozornie dopatrywać w ustanowieniu aktów normatywnych prawa krajowego, skoro akty te mogą ustalać powszechne obowiązki. Jednakże podporządkowanie aktom prawa krajowego wcale nie wynika z krajowych ustaw zasadniczych, lecz wprost z art. 6 ust. 2 Konstytucji Królestwa. Krajowe normy konstytucyjne mają jedynie charakter uszczegóławiający i tak długo, jak długo odnoszą się jedynie do formy, czy też hierarchii źródeł prawa krajowego, same przez się swobód obywatelskich nie naruszają.

(7.E)
Podsumowując dotychczasowe rozważania, tryb wprowadzenia w życie Konstytucji Księstwa Surmali był zgodny z Konstytucją Królestwa.

(7.F)
Ustalenie konstytucyjności wejścia w życie zaskarżonej ustawy zasadniczej Surmali, oznacza konieczność przeanalizowania jej poszczególnych postanowień pod kątem merytorycznej zgodności z obowiązującym nadrzędnym porządkiem prawnym. Poniżej przedstawiona zostanie analiza jedynie tych postanowień zaskarżonego aktu, które wzbudziły wątpliwości Sądu Królestwa lub też uczestników postępowania, w kolejności numeracji przepisów Konstytucji Księstwa Surmali.

(7.G)
Pierwszym podważonym przepisem jest art. 6 Konstytucji Księstwa Surmali stanowiący, że „o prawach obywateli Prowincji Surmala może decydować tylko dekret Namiestnika Prowincji, lub Ustawa Izby Reprezentantów podpisana przez Namiestnika”. Miałby on być niekonstytucyjny przez to, że nie wymienia prawa federalnego jako źródła ograniczeń swobód obywatelskich. Luke Woody twierdzi w złożonym oświadczeniu, że Namiestnik Koronny Surmali nie może uprawnień wynikających z prawa federalnego ani rozszerzyć, ani ograniczyć. Nie jest to pogląd trafny w całości. Rzeczywiście, prawo krajowe nie może ograniczać uprawnień wynikających z prawa federalnego. Nie oznacza to jednak, że Prowincja nie może ustalać uprawnień nowych i ich regulować. W takich granicach, jakie wyznacza prawo federalne, Prowincje są autonomiczne. Co więcej, zgodnie z art. 11 Konstytucji Królestwa, prawo krajowe może regulować nawet część kwestii zastrzeżonych dla prawa federalnego, jeżeli brak jest stosownych regulacji na szczeblu Federacji. Prawidłowe odczytanie art. 6 Konstytucji Księstwa Surmali wymaga również sięgnięcia do jej art. 4 pkt 1 i art. 25. Przepisy te odczytywane łącznie, jednoznacznie wskazują na uwzględnienie zasady nadrzędności prawa federalnego co do zasady. Dlatego też Sąd Królestwa nie dopatrzył się niekonstytucyjności w tym zakresie.

(7.H)
Zasadne jest odrębne omówienie wątpliwości odnoszących się do niektórych punktów art. 10 Konstytucji Księstwa Surmali, określającego zasadniczy zbiór kompetencji Namiestnika Koronnego Surmali. Zakwestionowane punkty tego artykułu przewidują: pkt 10 – zwierzchnictwo Namiestnika Koronnego Surmali nad siłami zbrojnymi, pkt 11 – wyznaczanie przez Namiestnika Koronnego Surmali naczelnego wodza, pkt 12 – zarządzanie przez Namiestnika Koronnego referendum, pkt 14 – stosowanie przezeń prawa łaski. Punkty 10 i 11 zostaną omówione łącznie, jako że dotyczą zagadnień zbliżonych.

(7.I)
Sąd Królestwa podziela argumentację Luke’a Woody’ego, iż kwestie związane z siłami zbrojnymi reguluje prawo federalne w sposób precyzyjny i zastrzega je do kompetencji władz federalnych, co wynika wprost z art. 52 ust. 1 Konstytucji Królestwa. To Król jest, zgodnie z art. 30 ust. 1 Konstytucji Królestwa, Najwyższym Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. Naczelnym wodzem jest Marszałek Armii Królewskiej, powoływany przez Króla, stosownie do art. 52 ust. 3 Konstytucji Królestwa. Konstytucja Królestwa reguluje również w art. 52 ust. 2 organizację sił zbrojnych w ten sposób, iż ustanawia m.in. pięć Armii Prowincjonalnych, stacjonujących po jednej na terenie każdej z Prowincji, współtworzących Armię Królewską. Armie Prowincjonalne nie są jednak klasycznymi siłami zbrojnymi poszczególnych Prowincji. Prowincje poprzez swoich Namiestników Koronnych mają jedynie wpływ na powołanie właściwego Generała Armii Prowincjonalnej.

(7.J)
Nie stanowi natomiast naruszenia Konstytucji Królestwa przyznanie Namiestnikowi Koronnemu Surmali prawa przeprowadzania referendum. Z oczywistego względu dotyczy to jedynie referendum prowincjonalnego, stanowi zatem odzwierciedlenie referendum ogólnonarodowego, o którym mowa w rozdziale IV Konstytucji Królestwa. Takie referendum dotyczyć może jedynie wewnętrznych spraw Prowincji i nie sposób z góry zakładać jego niekonstytucyjności tym bardziej, iż stanowi ono realizację zasady demokratyzacji, w tym wypadku – demokratyzacji Prowincji. Sąd Królestwa konsekwentnie w swoim orzecznictwie zwraca uwagę, iż zasada ta jest silnie ugruntowana w Konstytucji Królestwa i jej konkretyzacja stanowi należyte wykonanie konstytucyjnych gwarancji swobód obywatelskich.

(7.K)
Sąd Królestwa również miał wątpliwości co do oceny art. 10 pkt 14 Konstytucji Księstwa Surmali, przewidującego prawo łaski dla Namiestnika Koronnego Surmali. Prawo łaski jest szczególnym uprawnieniem, powierzanym zazwyczaj głowie państwa, stanowiącym ingerencję w normalny tok wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. W swoim założeniu ma być ostateczną formą łagodzącą niedostosowanie norm prawa karnego do jednostkowej sytuacji. Z drugiej jednak strony uprawnienie to, właśnie przez swój charakter arbitralnego wkroczenia w sferę niezależności sądów, jest poważnym odstępstwem od gwarancji związanych z funkcjonowaniem trzeciej sfery władzy publicznej. Istota prawa łaski wyklucza wprawdzie pogwałcenie praw jednostki, wobec której jest stosowane, stanowi jednak niebezpieczeństwo utraty przez ogół mieszkańców Królestwa zaufania do sposobu wymierzania sprawiedliwości przez państwo jako całość. Zaufanie to również stanowi wartość konstytucyjnie chronioną, choćby poprzez gwarancje równości wobec prawa. Sąd Królestwa uznaje, że prawo łaski Namiestników Koronnych mogłoby ewentualnie znaleźć swoje uzasadnienie jedynie w odniesieniu do przestępstw definiowanych wyłącznie przez prawo krajowe i wyłącznie w sytuacjach, gdy w sprawie uprawomocnił się wyrok skazujący właściwego sądu krajowego. Jedynie w tak określonych granicach uprawnienie Namiestnika Koronnego, przynajmniej teoretycznie najlepiej zorientowanego w lokalnych warunkach, dałoby się określić jako wynikające z zasady autonomii Prowincji. Wykroczenie poza te granice oznaczałoby przeniesienie sprawy na poziom federalnego wymiaru sprawiedliwości, a ten zastrzeżony jest wyłącznie dla Królestwa; zgodnie z art. 11 Konstytucji Królestwa, Prowincjom nie wolno ingerować w tą sferę nawet wówczas, gdy brak jest regulacji federalnych. Ponieważ art. 10 pkt 14 Konstytucji Księstwa Surmali nie zawiera odpowiednio zdefiniowanego ograniczenia, Sąd Królestwa uznał ostatecznie ten przepis za niezgodny z Konstytucją Królestwa.

(7.L)
Luke Woody upatruje niezgodności art. 17 – 19 zaskarżonego aktu z Konstytucją Królestwa w tym, że nie zostały one napisane z należytą starannością i nie odzwierciedlają należytej hierarchii ich postanowień. Sąd Królestwa uznaje, iż samo ułożenie tekstu prawnego w sposób nieodpowiadający realnym standardom, nie przesądza jeszcze o jego niekonstytucyjności. Dzieje się tak w zasadzie dopiero wówczas, gdy ta okoliczność występuje w takim nasileniu, że zagraża zasadom konstytucyjnym. Jak długo, przy wykorzystaniu uznanych metod interpretacyjnych, możliwe jest ustalenie treści normy prawnej, a tak ustalona jej treść nie pozostaje w sprzeczności z normą nadrzędną, dany akt normatywny zachowuje walor zgodności z ustawą zasadniczą.

(7.M)
Sąd Królestwa zwraca jednak uwagę na istotną wadę art. 19 ust. 6 lit. g Konstytucji Księstwa Surmali, której nie dostrzegli uczestnicy postępowania. Przepis ten ustanawia Prezesa Sądu Krajowego Surmali członkiem Izby Reprezentantów. Jest to niedopuszczalne naruszenie konstytucyjnej zasady niezależności sądów. Sąd Królestwa, będąc świadomym treści ostatniej nowelizacji przepisów dotyczących zasady niepołączalności stanowisk, łagodzących w stosunku do sędziów dotychczas przyjęte zwyczajowo w tym zakresie normy, zwraca uwagę iż wykładnia tych przepisów winna być dokonywana szczególnie ostrożnie. Nie może ona prowadzić – przynajmniej w obecnym stanie konstytucyjnym – do sytuacji, w której akceptuje się rozwiązania prawne powierzające sędziom, li tylko z racji sprawowanego przez nich urzędu, określone funkcje we władzach krajowych, a zwłaszcza sytuacji, w której chodzi o stanowisko związane z kierowaniem sądem. Nowe regulacje w tym zakresie mają charakter wyjątku od zasady i muszą być interpretowane ściśle. W związku z tymi ustaleniami, zważywszy naruszenie konstytucyjnej zasady niezależności sądów, Sąd Królestwa stwierdził niekonstytucyjność art. 19 ust. 6 lit. g Konstytucji Księstwa Surmali.

(7.N)
Ingerencją w system wymiaru sprawiedliwości są również przepisy poświęcone w zaskarżonym akcie sądownictwu, ujęte w art. 20 – 22, choć nie w całości są one niezgodne z ustawą zasadniczą Królestwa. Konstytucja Królestwa jasno określa granice kompetencji Prowincji w zakresie wymiaru sprawiedliwości – obejmują one jedynie kwestie związane z sądem krajowym. Wynika to wprost z art. 11 oraz art. 53 ust. 5 Konstytucji Królestwa. Sąd Królestwa uznaje, że posługiwanie się liczbą mnogą, stanowiącą o „sądach krajowych” samo w sobie nie stanowi naruszenia Konstytucji Królestwa, gdyż – jeżeli pozwalają na to warunki kadrowe i odpowiada to lokalnym potrzebom – Prowincja może utworzyć więcej aniżeli jeden sąd krajowy. Wątpliwości pojawiają się jednak już przy kwestii odrębności i niezależności od innych władz. Problem sprowadza się tutaj to podległości judykacyjnej sądów krajowych Królowi oraz Sądowi Królestwa. Przyjmując jednak prokonstytucyjną wykładnię stwierdzić należy, iż art. 20 Konstytucji Księstwa Surmali odnosi się do odrębności i niezależności ewentualnych sądów krajowych w stosunku do innych władz Prowincji, nie ingeruje zaś w regulowaną Konstytucją Królestwa i federalnymi aktami podkonstytucyjnymi podległość w zakresie kontroli instancyjnej, sprawowanej w ramach trzeciej sfery władzy publicznej. Natomiast nie sposób bronić konstytucyjności art. 21 Konstytucji Księstwa Surmali. Dotyczy on statusu prawnego sędziów, co w świetle regulacji art. 46 Konstytucji Królestwa uznać należy za niedopuszczalne tym bardziej, że przepis ten odmiennie ustala podległość sędziego aktom normatywnym, a także inaczej kształtuje odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego. Podobnie kształtuje się sprawa konstytucyjności art. 22 ust. 1 zaskarżonego aktu. Przewiduje on dwuinstancyjność postępowania. Otóż prawo krajowe nie może przesądzać dwuinstancyjności postępowania, skoro władne jest regulować jedynie pewne kwestie występujące przed swoim sądem krajowym, który jest sądem wyłącznie I instancji. Sąd Królestwa jako zgodny z Konstytucją Królestwa uznaje natomiast art. 22 ust. 2 zaskarżonego aktu, ponieważ stanowi on w istocie wskazanie krajowego organu właściwego do wykonania kompetencji powierzonej ogólnie Prowincji przez art. 43 ust. 5 Konstytucji Królestwa.

(7.O)
Osobnego omówienia wymaga art. 24 Konstytucji Księstwa Surmali. Przewiduje on, że „ustrój i właściwość Prokuratury Prowincji Surmala określa Dekret Namiestnika Prowincji Surmala”. Konstytucja Królestwa w art. 51 ust. 3 przewiduje kompetencję prawa krajowego w regulowaniu struktur Prokuratury w zakresie właściwym temu prawu. W ocenie Sądu Królestwa zakres ten dotyczy tych jednostek organizacyjnych prokuratury, które odpowiadają hierarchicznie sądom krajowym. Zatem art. 24 zaskarżonego aktu, podobnie jak omówiony wyżej art. 22 ust. 2, w zasadzie określa jedynie, który z organów Prowincji jest właściwy do wydania stosownych przepisów krajowych. Sama taka delegacja nie jest niekonstytucyjna. Natomiast ich realizacja będzie musiała uwzględniać obowiązujące regulacje federalne dotyczące prokuratury.

(7.P)
Sąd Królestwa zwracał wyżej uwagę, że art. 6 Konstytucji Księstwa Surmali nie ma charakteru samodzielnego i musi być odczytywany właśnie w związku z art. 25 i przy takiej, prawidłowej jego wykładni, nie ma sprzeczności między oboma przepisami. Nie jest również trafne stanowisko podnoszące niekonstytucyjność samego ust. 2 omawianego artykułu. Prawo federalne określa pewne standardy, które winny być traktowane jako minimalne. Nie wykluczają one zasadniczo dalej idących regulacji krajowych chyba, że prowadziłyby one do niekonstytucyjnego zróżnicowania obywateli Królestwa względem prawa – czyli dyskryminacji. Problemem tym zajmował się Sąd Królestwa wcześniej w wyroku w sprawie SK 5/K/03 [Solardia v. Królestwo] (BPSK Nr 101).

(7.R)
Ostatnim przepisem wzbudzającym zastrzeżenia co do jego konstytucyjności jest art. 26 zaskarżonego aktu. Dotyczy on kwestii związanych z obywatelstwem Prowincji. Jego ust. 1 stanowi, że „zasady nabywania obywatelstwa Prowincji Surmala określa Dekret Namiestnika Prowincji Surmala”. Przepis ten jest sprzeczny z art. 3 ust. 1 ustawy federalnej z dnia 6 listopada 2004 roku o obywatelstwie (j.t. – BPSK Nr 301), zgodnie z którym obywatel Królestwa nabywa automatycznie obywatelstwo Prowincji, w której zamieszkuje. Ponieważ jednak z art. 6 ust. 2 oraz art. 49 ust. 2 Konstytucji Królestwa wynika zasada supremacji prawa federalnego, naruszenie ustawy federalnej przez akt prawa krajowego, stanowi jednocześnie naruszenie przywołanych przepisów Konstytucji Królestwa. Jedynie na marginesie Sąd Królestwa wyraża przypuszczenie, iż być może surmalajskiemu ustrojodawcy chodziło o ustalenie przesłanek uzasadnionych wątpliwości, o których mowa w art. 9 ust. 2 i 3 ustawy federalnej o obywatelstwie. Jednakże prawo zwłaszcza w kwestiach tak istotnych, jak kwestia obywatelstwa, musi być stanowione możliwie jasno. W tym wypadku doszło do zbyt istotnego naruszenia zasad prawidłowej legislacji, które już samo w sobie skutkuje naruszeniem Konstytucji Królestwa. Prawo federalne zezwala natomiast Prowincjom na określenie przesłanek skutkujących utratą obywatelstwa Prowincji. Wówczas obywatel zostaje umieszczony na liście deportacyjnej, przy czym może ubiegać się o uzyskanie obywatelstwa innej Prowincji, którego przyznanie oznacza automatyczne skreślenie z listy deportacyjnej. Procedurę tą przewiduje art. 7 przywołanej ustawy federalnej o obywatelstwie. A zatem w tym zakresie możliwe jest ustalenie przesłanek przez poszczególne Prowincje, z zastrzeżeniem zachowania standardów wynikających z prawa federalnego. Tym samym nie można jednak orzec o niekonstytucyjności art. 26 ust. 2 Konstytucji Księstwa Surmali.

(7.S)
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.
Postępowanie w sprawach konstytucyjnych jest jednoinstancyjne, stąd wyrok niniejszy jest prawomocny od chwili jego urzędowego ogłoszenia.